Waarom belonen voor 'stil zijn' heel vaak niet werkt

overig

Hondengedrag is niet altijd makkelijk. Verre van zelfs, zeker als je zodanig met je hond wilt omgaan, dat hij zich zoveel mogelijk ok en prettig voelt. Maar; het is niet altijd feest. Ook niet in het leven van een hond. Hij kan namelijk - net als wij 😉 - niet altijd alles krijgen wat hij wil. En sommige dingen die hij zou willen doen, kunnen nu eenmaal niet in onze maatschappij. Denk aan jagen achter wild of het verwonden van een ander wezen dat je hond als bedreigend ervaart. Wil ie misschien wel, maar mag logischerwijs niet. 

Een deel van de opvoeding van het en omgaan met je hond, bestaat dus uit het begrenzen van je hond. Hem duidelijk maken dat hij bepaalde dingen niét mag doen. Mijn eerste uitgangspunt is altijd om een hond te leren wat hij wel mag/moet doen en ervoor zorgen dat dat hem ook iets oplevert. 
Dus ik leer een hond niet aan dat hij niet mag springen. Ik leer hem dat als hij met zijn poten op de grond blijft, dat hij dan én wel aandacht krijgt en ook nog eens een voertje. 
Ik leer hem niet om niet van me weg te lopen. Ik leer hem dat als hij naar me toe komt, dat hij dan iets heel lekkers krijgt én hij vervolgens weer zijn vrijheid terug krijgt. 
Ik leer hem niet om te stoppen met trekken. Ik leer hem dat als hij met een slappe lijn naast me loopt, dat hij dan lekkers krijgt en ook nog eens op plekken komt waar hij graag naar toe wil. 
(Overigens: overal waar ik 'lekkers' schrijf, kun je dat vervangen door spel of aandacht of iets anders dat voor jouw hond van zodanige waarde is dat hij daarvoor het gedrag opnieuw laat zien)

Nu zou je kunnen denken: ah... dus als mijn hond een andere hond ziet en hij blaft, dan ga ik me focussen op wat ik wél wil. Namelijk ik ga hem belonen voor het stil zijn. 
Op het eerste oog een logische gedachte. En chapeau dat je er al op zo'n manier over nadenkt! 
Maar... (er is altijd een maar 😉)

Als je dat doet ga je aan iets heel belangrijks voorbij: 
Het verschil tussen de situatie waarin je hond iets doet omdat hij weet dat het hem iets oplevert.
En de situatie waarin je hond iets doet omdat het een reactie is op iets dat er om hem heen gebeurt. 

In het eerste geval, waarin je hond iets doet omdat het hem iets oplevert, denkt je hond na over wat er (waarschijnlijk) gebeurt nadat hij iets doet. Bijvoorbeeld: als hij met zijn poten aan de grond blijft, krijgt hij een koekje. 
In het tweede geval, reageert je hond zónder dat hij daarover nadenkt. Het is een reactie op iets dat er gebeurt, los van wat je hond zelf daarvoor doet of gedaan heeft (of erna doet). Bijvoorbeeld dat als er vuurwerk wordt afgestoken, dat je hond onder de bank vlucht. Op het moment van het harde geluid denkt hij niet: de bank is veilig. Hij doet het gewoon. 

Het verschil is belangrijk. Echt. Heel. Erg. Belangrijk. 
Het wordt verderop duidelijker waarom (hoop ik 😉)

Een heel concreet en veel voorkomend voorbeeld van het verschil draait om het blaffen van je hond. 
Veel honden blaffen. Sommige veel, sommige weinig.
En de vraag is heel vaak: hoe leer ik hem het blaffen af? 

Het allerbelangrijkste dat je dan eerst moet onderzoeken, is de reden waarom je hond blaft.
In welke situatie hij het doet. 
Stel je voor: je zit op de bank naar je favoriete talkshow te kijken. Je hond komt voor je zitten met een balletje in zijn bek en blaft. Jij wilt blijven kijken en pakt het balletje aan en gooit het weg. Je gaat met hem spelen. De avond daarna voltrekt zich hetzelfde ritueel en dit gaat een aantal avonden door. Totdat je er geen zin meer hebt en denkt: ik wil naar die talkshow kijken! En ga je nu in reactie misschien wel mopperen op je hond. Toch stopt hij niet en gaat hij elke avond voor je zitten als jij de talkshow kijkt. 
In dit voorbeeld heeft je hond geleerd dat het blaffen hem iets oplevert. Eerst iets leuks, namelijk het spel met de bal. Daarna leverde het iets minder leuks op, namelijk gemopper. Maar hé... negatieve aandacht is ook aandacht. En dus blijft je hond het doen, want het levert hem iets op. Hij heeft nagedacht over wat er gebeurt nádat hij iets doet. 

Een tweede situatie waarin je hond zou kunnen blaffen, is als hij even zonder jou in huis moet zijn. Hij blaft dan niet omdat hij daarmee jouw aandacht krijgt. Een hond die blaft als je er niet bent, voelt zich eenzaam en is mogelijk in paniek. Het kan zijn dat het feit dat hij niet bij je kan komen, leidt tot frustratie. En sommige honden zijn bang omdat er iets kan gebeuren tijdens het alleen zijn wat hij eng vindt. In alle gevallen voelt je hond zich ellendig als hij zonder jou in huis moet zijn. Als gevolg van hoe hij zich voelt, gaat hij iets doen. In dit geval iets waar hij niet over nadenkt. Het is een vorm van communicatie zonder vooropgezet 'plan' zoals het dat wel is bij het blaffen om aandacht (ik denk niet dat honden echt een plan hebben, maar om het even wat zwart-wit te schetsen)

In beide gevallen is het blaffen een vorm van communicatie, maar op een andere manier. Vergelijk het met als wij praten. We kunnen met iemand praten en vragen om een stuk chocolade dat we dan krijgen en opeten. Vergelijk het praten en vragen om chocolade met het blaffen van je hond als je de talkshow kijkt. En  het krijgen van de chocolade en het opeten met het spelen en het mopperen. 
Het kan ook zijn dat we niet praten maar schreeuwen. Bijvoorbeeld omdat we ergens van schrikken en dan ineens gillen. Dat is te vergelijken met wat een hond doet als hij zonder jou moet zijn. Of als hij zich bedreigd voelt door een andere hond op straat bijvoorbeeld. 

Waarom is het verschil belangrijk? 
Als je hond iets bewust doet, kun je hem ook vertellen wat hij wel moet doen en hem daarvoor belonen. Dat heeft altijd mijn voorkeur, zoals in het begin van dit artikel uitgelegd. 
Of in sommige gevallen vertel je hem dat hij iets niet mag/moet doen (ik doe dat met een aangeleerde "doe maar niet", zodat ik daarvoor mijn stem niet hoef te verheffen maar dat hij begrijpt dat hij ergens mee moet stoppen). Dat heet begrenzen en daar is niets mis mee, zolang je hond weet wat je bedoelt en je dus geen intimidatie, angst, schrik of pijn hoeft toe te passen. Zou wat zijn, als je hond altijd maar mag doen wat hij wil en nooit een grens krijgt. De manier waarop je dat doet én in welke situaties is wel essentieel vind ik. 
Als mijn hond iets van mijn bord wil pakken, zou ik theorie kunnen beginnen te schreeuwen en hem in het nekvel pakken. Ik kan er ook in investeren dat hij weet wat "doe maar niet" betekent, zodat hij weet dat hij beter kan stoppen. Dat als hij dat doet, dat het niet doen hem ook wat oplevert. 

Als je hond iets doet zonder daarover na te denken, heeft het weinig zin om hem te belonen voor iets wat je wel wilt. Dus als je hond blaft naar andere honden omdat hij die spannend vindt, heeft belonen voor stil zijn meestal weinig effect. Is het erg? Neuh..
Maar is het effectief?
Eh.. meestal ook niet.
En dat komt dus omdat je hond in eerste instantie niet nadenkt over de blaffen.. 

Als je hond nadenkt over wat hij doet, kun je dat bijsturen met beloningen en met correcties. Dat heet operante conditionering. Een correctie is niet per definitie 'fout': het is een manier van leren die aangeeft dat je hond gedrag minder vaak laat zien. Dat kun je doen door je hond te laten schrikken, bang te laten zijn of te intimideren. Het moge duidelijk zijn dat ik dat een heel slecht idee vind 😇 Omdat ik het niet aardig vind maar ook omdat het een risico geeft op bijtincidenten. 

Als je hond iets doet vanuit een emotie, moet je meestal als onderdeel van de oplossing, de verwachtingen van je hond bijstellen. De emotie veranderen en beïnvloeden. Dat doe je meestal met klassieke conditionering. Probleemgedrag heeft vaak zo'n emotie als kern van het probleem. 

Oh... en zo zwart-wit als ik het hier schrijf? 
Zo zwart-wit is het natuurlijk lang niet altijd. Ik zou bijna zeggen: bijna nooit. 
Want beide manieren van leren lopen nog wel eens door elkaar heen. 
Maar begin bij de basis en vraag je af: waarom doet je hond dit? 
Wat volgt er op het gedrag dat hij laat zien en denkt hij daar eerst over na? 
Of zie je (bv. aan zijn lichaamstaal) dat er een emotie meespeelt? 

Vragen over dit artikel? Stel ze dan in de Doet ie anders Nooit! Club

Dit artikel is geschreven door Monique Bladder, hondengedrag-specialist. Overname is zonder schriftelijke toestemming niet toegestaan. Delen van dit artikel op social media m.b.v. de link wordt op prijs gesteld.